Tanınmış bilim kurgu yazarı William Gibson, “Gelecek zaten burada, sadece eşit bir şekilde dağıtılmamış.” derken hukuktan bahsetmiyordu ama hukuk için de bu durum geçerlidir. Yasal alanda kendini “yıkıcı“, “yenilikçi” ve “vizyoner” ilan edenlerin sayısı az olmasa da, hukuk sektörü, iş dünyasının ve toplumun ihtiyaçlarıyla uyumsuz bir dijital gecikme yaşıyor.

Hukuk, dijital dünyada analog bir işlevdir.

Avukatlık zihniyeti, hukuk eğitimi, telkin ve meslekte geçirilen süre ile şekillenmiştir. Avukatların çoğu ekonomik olarak ödüllendirilmiş ve yakın zamana kadar hizmetlerini nasıl, neden, kiminle ve ne pahasına sundukları nadiren sorgulanmıştır. Yakın zamana kadar avukatlar diğer avukatlara hizmet sunarlardı, bu nedenle alıcılar ve satıcılar süreci sorgulamama konusunda zımni bir anlayışa sahipti. Hukukun içe kapanıklığı, müvekkilleri, iş dünyasını ve toplumu olumlu yönde etkileyen paradigmatik değişimden ziyade gösteriş ve iç verimlilik için kozmetik bir yasal değişim markası üretti. Hukukun geleceği üzerindeki perdeyi kaldıracak olan da budur.

Hukuk mesleğinin kolektif durağanlığı çeşitli etik sorunları gündeme getirmektedir. Avukatlar “hukukun, hukuk sistemine erişimin, adaletin idaresinin ve hukuk mesleği tarafından sunulan hizmetin kalitesinin iyileştirilmesi için çalışacaklarını” taahhüt ederler. Anayasayı her durumda koruyacaklarına ve savunacaklarına dair yemin ederler. Ayrıca “hukuku ve hukuk mesleğini geliştirmeyi ve hukuk mesleğinin kamu hizmeti ideallerini örneklemeyi” taahhüt ederler. Müvekkil ve toplumsal yükümlülükleri yerine getirmek, mesleğin ve avukat olmanın temel taşlarıdır. Müvekkillere ve topluma hizmet de öyle. Birçok avukat bu devredilemez görevlerini yerine getirmiyor ve meslek de bunu sağlamak için ortak bir eylemde bulunmuyor.

Avukatlar Başkaları İçin Değişimi Kucaklıyor

Avukatlar, mesleki faaliyetlerini etkilemediği sürece dönüştürücü değişime direnç göstermezler. Avukatların çoğu tüketici olarak dönüşümsel değişimi benimsemiş, ancak yasal hizmet sağlayıcıları olarak buna direnmeye devam etmektedir. Avukatlar neden veri destekli kararlar alıyor, meslektaş incelemelerine güveniyor, şeffaflığa değer veren ve alıcı olarak sürekli üstün uçtan uca müşteri deneyimi sunan şirketlere yöneliyor ama bu uygulamaların mesleki rollerine uygulanmasına direniyorlar? Neden yıkıcı model şirketlere patronluk taslıyorlar ama avukatlar olarak onların beğendikleri yönlerini taklit etmiyorlar?

Bunun pek çok açıklaması var: zihniyet, kültür, hukuk eğitimi ve telkinleri, açgözlülük, kısa vadeli ufuklar, işinden olma korkusu, kibir, hukuki istisnacılık efsanesi ve mesleki at gözlükleri (miyopluk) bunlardan birkaçı. Avukatlar, paradigmalara meydan okumak ve yenilik yapmak için değil, emsallere bağlı kalmak ve hata yapmaktan kaçınmak için eğitilirler.

Hukuk profesyonel bir kült gibi işlemiştir; kendi içine kapalı, homojen, kendi standart ve kurallarına göre yaşayan, kabulü kontrol eden ve “dış” dünyanın (“avukat olmayanlar“) etkisine direnen bir meslektir. Avukatlar, neyin “yasal” bir sorun olduğunu, nasıl yönetilmesi, değer biçilmesi ve faturalandırılması gerektiğini belirleme konusunda benzersiz bir yeterliliğe sahip olduklarına inandırılmışlardır. Rekabeti engellemek, mülkiyeti yasaklamak ve sadece avukatlık mesleğini değil, aynı zamanda hukuki hizmet sunma işini de kontrol altında tutmak için öz düzenlemeyi kullanmışlardır.

Hukukun geleceği, araçların, kaynakların ve dijital dönüşüm yol haritasının yokluğu nedeniyle değil, hukuk mesleği tarafından geciktirilmiştir. Başka hangi trilyon dolarlık sektör hukukun performans ölçütleri ve standartları, şeffaflık, veri çevikliği eksikliği, işbirliği, çok disiplinli iş gücü, inovasyon parçalanması ve müşteri odaklılık eksikliğini paylaşıyor?

Hukukun eski paydaşları olan hukuk fakültesi öğretim üyeleri, firma ortakları, düzenleyiciler ve yargı, her biri kendi çıkarları doğrultusunda -işbirliği içinde değil- ayrı ayrı faaliyet göstererek eski rotada ilerledi. Kendi performanslarının hakimi ve jürisi oldular ve zaman içinde hukukun ve avukatların amacını ve toplumla olan sosyal sözleşmesini gözden kaçırdılar. Hukuk sektörü bir bütün olarak amacı etrafında birleşmeyi ve mevcut kaynakları kullanarak müşterilerinin ve toplumun değişen ihtiyaçlarına uyum sağlamayı başaramamıştır. Hukuk bir ekosistem değildir; bir tımarlar topluluğudur. Ölçeklenebilir çözümler gerektiren zorluklarla dolu bir dünyada, hukuk zanaatkarlık olarak kalmaya devam etmektedir.

Hukuk mesleğinin amacı kibir, kişisel çıkar ve açgözlülükle örtülmüştür. Bu durum, mesleğe, müvekkillere veya topluma iyi hizmet etmeyen kurumsal durağanlıkta kendini göstermektedir. Bu durum, hukukun üstünlüğünün erozyona uğramasına ve demokrasinin tehdit edilmesine katkıda bulunmuştur. Hukuk mesleği “kötü sorunlarının” çok iyi farkındadır ancak bunları ele almak için uyumlu bir şekilde harekete geçmekte başarısız olmuştur. İşte bu karşılanmamış zorlukların kısmi bir listesi.

• “Kamuoyu mahkemesi” hukuk mahkemelerinin altını oyuyor;
• Hukuk ve ceza davalarındaki yığılmalar, pro se davacılar ve temerrüt kararlarındaki endişe verici artış ve yavaş, maliyetli, şeffaf olmayan ve çağdışı yargı süreci artık toplumsal ihtiyaçlara cevap vermiyor.
• Bir dizi teknolojik kaynak, süreç, otomasyon; kendi kendine yardım araçları, multidisipliner kaynaklar ve yeni model yasal dağıtım seçeneklerinin devreye girmesine rağmen adalete erişim krizi giderek kötüleşmekte ve hukukun üstünlüğünü daha da aşındırmaktadır.
• Hukuk fakülteleri “piyasaya hazır” mezunlar verememekte ve birçok yeni avukatın kaçamayacağı bir mali batak yaratmaktadır.
• Hukuk mesleğinin, piyasaları rekabete, sermayeye ve çok disiplinli uygulamalara açmak üzere tasarlanan ve hukuk tüketicilerine ve topluma fayda sağlayacak yeniden düzenlemelere karşı çıkması, korumacı tutumunu kanıtlamaktadır.
• Hukuk dilinin ve prosedürünün anlaşılmazlığı, hukuk hizmetlerinin yüksek maliyeti ve öngörülemezliği, veri çevikliğinden yoksunluk, empati ve insancıllıktan yoksunluk, hukuku hizmet etme iddiasında olduğu toplumdan daha da uzaklaştırmıştır.

Yukarıda bahsi geçen sorunlar, ihmal, etkisiz palyatiflerin yamalı bohçası, kayıtsızlık ve amaçları konusunda bile bir araya gelemeyen parçalı bir yasal gruplar topluluğu nedeniyle metastaz yapmıştır. Bu sorunlar artık hukukun baş ağrısı olmaktan çıkmış, toplumsal migren haline gelmiştir. İş dünyasının dizginleri ele almasının ve hukuk işlevini geleceğe taşımasının birçok nedeninden biri de budur.

İş Dünyası Hukuku Geleceğe Taşıyacak

Hukuk fonksiyonunun geleceğine avukatlar liderlik etmezse, iş dünyası liderlik edecektir. İş dünyası pragmatiktir. İklim değişikliği, savaş, sosyal kargaşa ve diğer jeopolitik risklerin tedarik zincirleri, iş yapma kabiliyeti ve sermaye piyasalarının istikrarı üzerinde yarattığı tehdidin son derece farkındadır. Sadece işgücünü değil, aynı zamanda hissedarlarını ve faaliyet gösterdiği toplumları da korumakla ilgilenir. Hukuk işlevi, hukukun üstünlüğüne saygının korunmasında, sözleşmelerin ve ticari anlaşmaların yerine getirilmesinde ve bir dizi diğer ticari işlevde kilit bir rol oynamalıdır. İş dünyasının yardımı olmadan bu görevi yerine getiremeyebilir. Bu nedenle iş dünyası, hükümetlere ve hukukçulara destek olmak için “ticari diplomasi” ve diğer önlemleri alır.

Bu, iş dünyasının hukukun önemini en aza indirdiği anlamına gelmez. Aksine, iş dünyası hukuk işlevinin gizli potansiyelinin farkına varmaya başlamıştır. Artık hukuku, maliyet merkezi olarak çalışan bağımsız bir “yasal” kaynak olarak görmüyor. Bunun yerine, iş dünyası hukuku entegre, veri paylaşan iş birimlerinden oluşan daha büyük bir kurumsal bütünün parçası olan bir iş fonksiyonu olarak görmektedir.

İş dünyası, hukuk ekiplerinin proaktif, öngörülü, hızlı, verimli, işbirliğine dayalı ve veri destekli bir şekilde çalışmasını teşvik ediyor -bazı durumlarda talep ediyor-. Beklenti, hukuk fonksiyonunun kendi kendine yeten bir maliyet merkezinden, kurumsal ve müşteri değeri yaratma konusunda işbirliğine dayalı bir katalizöre dönüşmesidir.

Bu hukukun geleceği ve bazılarının düşündüğü kadar uzak değil. Örneğin, The Digital Legal Exchange tarafından yakın zamanda yapılan bir araştırma, C-Suite’in hukuk alanındaki yetkilerini finansal ve operasyonel konuların ötesine taşıdığını ortaya koydu. Araştırmaya katılanların %97’si hukuk biriminin başarı ölçütlerinin iş hedefleriyle uyumlu olmasını istediklerini söyledi. İş dünyasından katılımcıların yaklaşık dörtte üçü (%74) hukuk biriminin gelir ve yeni pazar fırsatları yaratmasının önemli/son derece önemli olduğunu belirtmiştir.

İş dünyasının yüksek beklentilerine ulaşmak için hukuk biriminin bir zihniyet değişiminden geçmesi gerekiyor. Hukuk, şirket içinde ve tedarik zinciriyle entegre bir ekip olarak çalışmalıdır. Ardından, dijital yolculuklarına çoktan başlamış olan diğer iş birimleriyle entegre olmalıdır. Bu geçiş, hukuk biriminin avukatların egemen olduğu dar kapsamlı “hukuk” rolünü çok daha geniş kapsamlı, iş ve müşteri odaklı, çok disiplinli, çapraz fonksiyonlu bir rolle değiştirmesini gerektiriyor. Bu geçiş, hukuk fonksiyonunun kurumsal, son kullanıcı ve toplumsal perspektiflerden bütünsel, uçtan uca yeniden tasarlanmasını gerektiriyor. Bu da şu gibi soruların sorulması anlamına gelmektedir:

“Müşteriler ve toplum hukuk fonksiyonundan ne bekliyor ve biz nasıl farklılaştırılmış bir rol oynayabiliriz?”

“Bu beklentileri karşılamak ve aşmak için ne tür yeteneklere ihtiyacımız var?”

“İhtiyacımız olan yetenekleri çekmek için ne tür bir kültür ve çalışma ortamı yaratmalıyız?”

“Amacımız nedir ve müşterilerimiz için olumlu iş etkisi ve deneyimi sağlamak için gerekli olan dijital işgücünü, tedarik zincirini ve stratejik ortaklıkları çekecek, elde tutacak ve beceri kazandıracak bir kültürü nasıl oluşturabiliriz? “

Hukuk fonksiyonunun gizli değeri, izole bir şekilde çalışmayı bırakıp işletme ve müşterileriyle uyum sağladığında ortaya çıkacaktır. Sonuç, işletme genelinde çok sayıda iş birimiyle (teknoloji gibi) işbirliği yapan ve onları olumlu yönde etkileyen bir hukuk ekibi olacaktır. Hukuk fonksiyonu, iş zorluklarını tespit etmeye, caydırmaya, hafifletmeye ve çözümleri hızlandırmaya ve fırsatları yakalamaya yardımcı olacaktır. Kurumda reaktif bir “hayır departmanı” değil, proaktif ve pozitif bir güç olacaktır.

İş dünyası ve müşteriler üzerinde etki yaratmak hukukun geleceğinin bir parçasıdır. Diğeri ise müvekkillere, ürün ve hizmetlerine ihtiyaç duyanlara, topluma ve hukukun üstünlüğüne daha iyi hizmet etmek için amacının yeniden tanımlanmasıdır. Paradoksal olarak, hukukun dönüşümü onu hizmet ve “yüksek amaç” köklerine geri götürecektir.

Hukukun müvekkilleri ve toplum üzerindeki etkisi, insan davranışı ve adaptasyonu tarafından yönlendirilecektir. Teknoloji, veri, süreç, çeviklik, hukukun diğer işlevlerle entegrasyonu, çok disiplinli işbirliği, müşteri odaklılık ve müvekkillerin ve toplumun yararına sürekli iyileştirme taahhüdü ile etkinleştirilecek ve ölçeklendirilecektir. Bu değişim bileşenleri birbiriyle bağlantılı ve birbirine bağımlıdır. Hukukun geleceği bir mozaiktir, izole edilmiş unsurların farklı bir koleksiyonu değildir.

Sonuç

“Geciken adalet, adalet değildir” hukuki özdeyişi yerinde bir sözdür. Hukukun geleceğini daha fazla geciktirmek, toplumu, hepimize ve pek çok kişinin hafife aldığı demokrasiye daha iyi hizmet edecek yeniden tasarlanmış bir hukuki işlevden mahrum bırakmak demektir.

Not: Bu yazı Forbes Dergisi’nde yayımlanmış (https://www.forbes.com/sites/markcohen1/2022/12/07/laws-delayed-future/?sh=1d8f878b1d41) olup yazarın izniyle çevrilmiştir.